Spółka komandytowo-akcyjna (S.K.A.) stanowi osobową spółkę prawa handlowego, której celem jest prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, a w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), natomiast przynajmniej jeden wspólnik pełni rolę akcjonariusza. Swego czasu ta forma działalności była niezwykle popularna z racji wielu udogodnień w postaci optymalizacji podatkowej, przy jednoczesnym ograniczeniu odpowiedzialności za zaciągnięte zobowiązania. Sytuacja uległa zmianie, gdy od 1 stycznia 2023 roku komplementariusze zostali objęci przepisami dotyczącymi prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, co skutkowało obowiązkiem opłacania składek na poczet ubezpieczenia zdrowotnego oraz społecznego.

Niekorzystne z perspektywy atrakcyjności spółek komandytowo-akcyjnych zmiany prawne w połączeniu z licznymi formalnościami związanymi z tą formą prowadzenia działalności gospodarczej spowodowały, że duże grono przedsiębiorców skorzystało z możliwości przekształcenia firmy w inny byt prawny albo podejmowało decyzję o otwarciu likwidacji. Taka likwidacja to dość skomplikowany proces, po którego zawiłościach przeprowadzimy cię – krok po kroku – w tym artykule.

Przyczyny rozwiązania spółki komandytowo-akcyjnej

Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych (KSH) do przyczyn skutkujących rozwiązaniem S.K.A. należą:

przyczyny przewidziane w statucie,
uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki,
ogłoszenie upadłości spółki,
śmierć, ogłoszenie upadłości lub wystąpienie jedynego komplementariusza (chyba że statut stanowi inaczej),
inne przyczyny przewidziane prawem.

W następstwie ziszczenia się któregokolwiek z czynników powodujących rozwiązanie spółki wszczynana jest procedura likwidacyjna.

Przepisy właściwe do rozwiązania spółki komandytowo-akcyjnej

Przepisy nie precyzują bezpośrednio trybu zakończenia działalności S.K.A. W sytuacjach, gdy KSH nie przewiduje szczególnych regulacji, do likwidacji S.K.A. stosuje się przepisy dotyczące likwidacji spółki akcyjnej. Kwestię zastosowania odpowiednich przepisów zasadniczo rozstrzyga art. 150 § 1 KSH, na gruncie którego można dojść do wysuniętych powyżej wniosków. Przepis ten odsyła nas do przepisów o spółce akcyjnej, zwłaszcza w kontekście przepisów dotyczących kapitału zakładowego, wkładu akcjonariuszy, a także w zakresie akcji czy organizacji walnego zgromadzenia. To rozróżnienie stanowi ważny punkt odniesienia w stosunku do kolejnych kroków przeprowadzenia likwidacji.

Otwarcie likwidacji wraz z powołaniem likwidatorów – krok I

Proces likwidacji S.K.A. inicjowany jest poprzez podjęcie przez walne zgromadzenie akcjonariuszy uchwały o rozwiązaniu spółki oraz powołaniu likwidatora. Uchwała ta musi być zaprotokołowana przez notariusza, a do jej podjęcia wymagana jest większość 3/4 głosów oraz zgoda wszystkich komplementariuszy.

Likwidatorami S.K.A. są zazwyczaj komplementariusze uprawnieni do prowadzenia spraw spółki, choć przepisy nie wspominają wyraźnie o prawie do reprezentacji. Jednakże statut spółki lub uchwała walnego zgromadzenia, podjęta za zgodą wszystkich komplementariuszy, mogą postanowić inaczej (art. 150 § 2 KSH). W związku z tym likwidatorami mogą być również akcjonariusze, osoby trzecie lub inne podmioty prawne. W sytuacji, gdy o likwidacji decyduje sąd, to on wyznacza likwidatorów.

W stosunkach wewnętrznych likwidatorzy powinni postępować zgodnie z uchwałami walnego zgromadzenia, z wyjątkiem likwidatorów powołanych przez sąd. W okresie likwidacji to likwidatorzy prowadzą sprawy spółki oraz ją reprezentują, koncentrując się głównie na podejmowaniu czynności likwidacyjnych, o których w dalszej części artykułu.

Ogłoszenie likwidacji S.K.A. w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym” – krok II

W pierwszej kolejności likwidatorzy są zobowiązani do dwukrotnego ogłoszenia o rozwiązaniu spółki i otwarciu jej likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia swoich wierzytelności w terminie sześciu miesięcy od daty publikacji ostatniego ogłoszenia. Ogłoszenia te muszą być zamieszczone w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym” („MSIG”) oraz – jeżeli wymaga tego statut spółki – w innym piśmie. Przerwa między ogłoszeniami o rozwiązaniu i otwarciu likwidacji S.K.A. nie może być dłuższa niż miesiąc ani krótsza niż dwa tygodnie. Działanie to ma na celu należytą ochronę wierzycieli przed niekorzystnymi dla siebie działaniami spółki.

Sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji oraz sprawozdania finansowego – krok III

Niezwłocznie po otwarciu likwidacji, czyli zaraz po podjęciu uchwały o rozwiązaniu spółki, likwidatorzy mają również obowiązek sporządzić bilans likwidacyjny zgodnie z art. 467 § 1 KSH, znany jako bilans otwarcia likwidacji spółki. Jego zawartość określa art. 467 § 3 KSH. W bilansie likwidatorzy muszą wykazać wszystkie składniki aktywów według ich wartości zbywczej, czyli według realnej ceny rynkowej, jaką można uzyskać w danym czasie i miejscu za sprzedaż tych składników. Zgodnie z art. 46 ust. 1 Ustawy o rachunkowości bilans wskazuje stany aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący i poprzedni rok obrotowy.

Celem sporządzenia bilansu likwidacyjnego jest ustalenie rzeczywistej wartości składników majątkowych spółki, które mają być przeznaczone na spłatę należności, zabezpieczenie zobowiązań lub wypłatę dla akcjonariuszy. Bilans określa realny stan aktywów i pasywów na dzień otwarcia likwidacji. W bilansie otwarcia nie ujmuje się pozycji kapitału zakładowego, ponieważ ma on na celu określenie rzeczywistego zadłużenia spółki. Wkłady wspólników są ujmowane jako aktywa bilansu.

Bilans likwidacyjny powinien zostać sporządzony w ciągu 15 dni od momentu zdarzeń powodujących otwarcie likwidacji spółki, zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 5 Ustawy o rachunkowości, jednak nie później niż w ciągu trzech miesięcy od tej daty (art. 52 ust. 1 i 3 pkt 1).

Niezależnie od obowiązku sporządzenia bilansu otwarcia likwidacji likwidatorzy są zobowiązani do sporządzenia sprawozdania finansowego według stanu na dzień poprzedzający otwarcie likwidacji spółki. Tego dnia bowiem zamyka się księgi rachunkowe spółki. Obowiązek ten wynika z art. 45 ust. 1 w związku z art. 12 ust. 2 Ustawy o rachunkowości. Bilans otwarcia likwidacji i sprawozdanie finansowe są więc dwoma niezależnymi dokumentami finansowymi, które wymagają zatwierdzenia przez walne zgromadzenie.

Dodatkowo, po upływie każdego roku obrotowego istnieje obowiązek złożenia sprawozdania finansowego walnemu zgromadzeniu akcjonariuszy.

Czynności likwidacyjne – krok IV

Po dopełnieniu tych formalności likwidatorzy przystępują do zakończenia bieżących interesów spółki, ściągają wierzytelności, wypełniają zobowiązania oraz upłynniają majątek.

Od momentu otwarcia likwidacji S.K.A. likwidatorzy mają za zadanie podejmowanie działań umożliwiających zaspokojenie wierzycieli spółki. Zgodnie z przepisami KSH likwidatorzy mogą podejmować nowe interesy wyłącznie wtedy, gdy jest to konieczne do zakończenia bieżących spraw.

Sprawozdanie likwidacyjne – krok V

Po zakończeniu wszystkich czynności likwidacyjnych likwidatorzy powinni sporządzić sprawozdanie likwidacyjne na dzień poprzedzający podział majątku. Dokument ten musi być ogłoszony w siedzibie spółki i zatwierdzony przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Sprawozdanie likwidacyjne może być sporządzone dopiero po upływie co najmniej sześciu miesięcy od dnia drugiego ogłoszenia w „MSIG”.

Podział majątku – krok VI

W przypadku, gdy po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli pozostaje majątek, podlega on rozdziałowi między akcjonariuszy oraz komplementariuszy. Zasady tego podziału mogą być określone w statucie spółki. Jednakże podział majątku S.K.A. zgodnie z przepisami art. 474 KSH odnosi się wyłącznie do akcjonariuszy. Zgodnie z art. 474 § 1 KSH podział majątku pomiędzy akcjonariuszy możliwy jest dopiero po upływie roku od dnia ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji oraz wezwania wierzycieli.

Podział majątku odbywa się proporcjonalnie do wpłat dokonanych przez każdego akcjonariusza na kapitał zakładowy, chyba że statut spółki stanowi inaczej. W przypadku, gdy akcje uprzywilejowane mają prawo pierwszeństwa przy podziale majątku, najpierw spłaca się akcje uprzywilejowane do wysokości wpłaconych na nie kwot, a następnie w ten sam sposób spłaca się akcje zwykłe. Nadwyżka majątku jest następnie podzielona zgodnie z ogólnymi zasadami pomiędzy wszystkie akcje (art. 474 § 2 i 3 KSH).

Rozliczenie z komplementariuszami odbywa się zgodnie z przepisami dotyczącymi spółki jawnej, tj. art. 82 i 65 KSH. W związku z tym majątek przypadający komplementariuszom dzieli się między nimi bezpośrednio po spłacie wszystkich zobowiązań. W przypadku braku takich postanowień dokonuje się spłaty udziałów wspólników.

Jeżeli majątek S.K.A. nie wystarcza na spłatę udziałów i zobowiązań, zgodnie z art. 83 w związku z art. 126 § 1 pkt 1 KSH powstały niedobór dzieli się między komplementariuszy, gdyż to oni ponoszą osobistą odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Niedobór ten jest rozdzielany między wspólników zgodnie z postanowieniami statutu spółki, a w przypadku ich braku proporcjonalnie do udziału wspólników w stracie.

Złożenie wniosku o wykreślenie spółki komandytowo-akcyjnej z KRS – krok VII

Po przejściu wszystkich wymaganych kolejno procedur krokiem wieńczącym proces likwidacji jest złożenie przez likwidatorów wniosku o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców. Do wniosku należy dołączyć:

bilans, zwany też sprawozdaniem likwidacyjnym na dzień zakończenia likwidacji,
uchwałę walnego zgromadzenia o udzieleniu likwidatorom absolutorium z wykonanych przez nich czynności likwidacyjnych zawartą w protokole sporządzonym przez notariusza,
uchwałę walnego zgromadzenia zatwierdzającą sprawozdanie likwidacyjne sporządzone na dzień zakończenia likwidacji zawartą w protokole sporządzonym przez notariusza,
uchwałę walnego zgromadzenia w przedmiocie podziału majątku likwidowanej spółki,
uchwałę wspólników lub akcjonariuszy o wyznaczeniu przechowawcy ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki zawartą w protokole sporządzonym przez notariusza,
oświadczenie likwidatorów, że likwidacja została ukończona, czynności likwidacyjne zostały wykonane, czyli zostały zakończenie bieżące interesy spółki, ściągnięto wierzytelności, wypełniono zobowiązania, a majątek spółki został upłynniony,
oświadczenie likwidatorów o braku toczących się postępowań sądowych, administracyjnych, komorniczych oraz o zaspokojeniu wszystkich wierzytelności,
oświadczenie likwidatorów o ogłoszeniu sprawozdania likwidacyjnego w siedzibie spółki,
ogłoszenia wzywające wierzycieli do zgłaszania swoich wierzytelności, które było opublikowane w „MSIG”,
dowód uiszczenia opłaty za ogłoszenia w „MSiG”,
dowód uiszczenia opłaty od wniosku o wykreślenie spółki z rejestru.

Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki należy oddać na przechowanie osobie wskazanej w statucie lub uchwale walnego zgromadzenia. Wobec braku takiego wskazania przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy.

Podsumowanie

Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych spółka komandytowo-akcyjna zaliczana jest do grupy spółek osobowych. Pomimo tego w wielu aspektach stosuje się do niej przepisy charakterystyczne dla spółek kapitałowych, zwłaszcza spółki akcyjnej. Podobieństwa te obejmują również procedurę likwidacji S.K.A., w przypadku której obowiązują określone przez prawo reguły dotyczące m.in. zaspokojenia wierzycieli, sporządzenia sprawozdania likwidacyjnego oraz podziału majątku pomiędzy akcjonariuszy oraz komplementariuszy.

Likwidacja spółki komandytowo-akcyjnej – krok po kroku